Yêu cầu chung về thiết kế và tiêu chuẩn đánh giá thiết kế công trình xanh

Công trình xanh, hay còn gọi là kiến trúc xanh, đang trở thành xu hướng không thể bỏ qua trong ngành xây dựng hiện đại. Với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao chất lượng sống, công trình xanh mang lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Tìm hiểu khái niệm, lợi ích, tiêu chuẩn, và các yếu tố chính của công trình xanh, và những yêu cầu chung về tiêu chuẩn thiết kế để giúp bạn hiểu rõ hơn về xu hướng này.

Công trình xanh là gì?

Công trình xanh là một công trình được thiết kế, xây dựng, vận hành và cuối cùng là phá dỡ theo một cách thức bền vững giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người sử dụng. Những công trình này tập trung vào việc sử dụng hiệu quả năng lượng, nước và các nguồn tài nguyên khác, đồng thời giảm chất thải và ô nhiễm.

Khái niệm công trình xanh xuất hiện từ những năm 1970 và đã phát triển mạnh mẽ trong những thập kỷ gần đây. Sự gia tăng nhận thức về biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên đã thúc đẩy sự quan tâm đến các giải pháp bền vững trong ngành xây dựng.

Xem thêm: Tìm hiểu kiến trúc cảnh quan là gì? Đặc điểm, cơ hội và thách thức

Vai trò của công trình xanh

• Biến đổi khí hậu: Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu. Công trình xanh góp phần giảm phát thải khí nhà kính và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.
• Đô thị hóa nhanh chóng: Tốc độ đô thị hóa cao đặt ra thách thức về quản lý tài nguyên và môi trường đô thị. Công trình xanh giúp giảm áp lực lên hạ tầng đô thị và tài nguyên thiên nhiên.
• Tiết kiệm năng lượng: Với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, công trình xanh giúp giảm đáng kể tiêu thụ điện năng, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
• Nâng cao chất lượng sống: Công trình xanh tạo ra môi trường sống và làm việc lành mạnh hơn, góp phần cải thiện sức khỏe và năng suất làm việc của người dân.

Yêu cầu chung về thiết kế công trình kiến trúc xanh tại Việt Nam

Để đạt được chứng nhận công trình xanh, công trình cần phải đáp ứng nhiều yếu tố, bao gồm hiệu quả năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, và khả năng tái chế. Ngoài ra, công trình cũng cần phải có hệ thống quản lý nước hiệu quả, giảm thiểu tác động đến môi trường xung quanh và tạo ra một không gian sống lành mạnh cho cư dân.

Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Công trình xanh của Bộ Xây dựng Việt Nam, thiết kế công trình xanh cần đáp ứng các yêu cầu sau:

Quy hoạch tổng mặt bằng và kiến trúc cảnh quan

• Bảo vệ hệ sinh thái: Giữ gìn và phát triển hệ sinh thái tự nhiên, bảo tồn các loài động thực vật bản địa.
• Tối ưu hóa không gian xanh: Tăng cường diện tích cây xanh, mặt nước trong khuôn viên công trình.
• Giảm thiểu hiệu ứng đảo nhiệt: Sử dụng vật liệu phản xạ cao cho mái và các bề mặt ngoài trời.
• Quản lý nước mưa: Thiết kế hệ thống thu gom, xử lý và tái sử dụng nước mưa.

Thiết kế kiến trúc bền vững

Thiết kế bền vững là yếu tố cốt lõi trong bất kỳ công trình xanh nào, bao gồm việc tối ưu hóa các yếu tố tự nhiên như ánh sáng, gió, và nhiệt độ để giảm thiểu sự phụ thuộc vào năng lượng nhân tạo. Ngoài ra, việc bố trí không gian cũng cần phải hợp lý để tận dụng tối đa các nguồn tài nguyên tự nhiên, giúp giảm chi phí vận hành và bảo vệ môi trường.

• Định hướng công trình: Tối ưu hóa hướng công trình để tận dụng ánh sáng tự nhiên và gió, giảm thiểu tác động của bức xạ mặt trời.
• Hình dáng và kích thước: Thiết kế hình dáng và kích thước công trình hợp lý để giảm thiểu tiêu thụ năng lượng.
• Vỏ công trình: Sử dụng vật liệu cách nhiệt hiệu quả, tăng cường thông gió tự nhiên.
• Không gian linh hoạt: Thiết kế không gian có thể thay đổi công năng dễ dàng, kéo dài tuổi thọ công trình.

Xem thêm: Kiến trúc bền vững là gì? Đặc điểm và nguyên lý thiết kế

Sử dụng vật liệu xanh

Vật liệu xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một công trình kiến trúc xanh. Các vật liệu thân thiện với môi trường như gỗ tái chế, bê tông không carbon, và sơn không chứa hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC) đều giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc sử dụng các vật liệu này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra một không gian sống lành mạnh hơn cho cư dân.

• Vật liệu địa phương: Ưu tiên sử dụng vật liệu sẵn có tại địa phương để giảm chi phí vận chuyển và phát thải.
• Vật liệu tái chế: Sử dụng vật liệu có thành phần tái chế hoặc có khả năng tái chế cao.
• Vật liệu thân thiện môi trường: Lựa chọn vật liệu có hàm lượng VOC thấp, không độc hại.

Hiệu quả năng lượng

Một trong những yếu tố quan trọng nhất trong thiết kế công trình xanh là tối ưu hóa hiệu quả năng lượng. Tối ưu hóa hiệu quả năng lượng trong công trình thực hiện thông qua việc sử dụng các hệ thống cách nhiệt tiên tiến, cửa sổ tiết kiệm năng lượng, và các thiết bị điện tử hiện đại có khả năng tiêu thụ ít năng lượng hơn. Ngoài ra, việc tận dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và gió cũng là một phần quan trọng trong việc giảm thiểu tiêu thụ năng lượng của công trình.

• Chiếu sáng: Tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên, sử dụng hệ thống chiếu sáng LED và cảm biến thông minh.
• Điều hòa không khí: Thiết kế hệ thống HVAC hiệu quả, kết hợp với giải pháp thông gió tự nhiên.
• Năng lượng tái tạo: Tích hợp hệ thống năng lượng mặt trời, năng lượng gió (nếu có thể).
• Quản lý năng lượng: Áp dụng hệ thống quản lý năng lượng thông minh (BMS).

Sử dụng nước hiệu quả

• Thiết bị tiết kiệm nước: Lắp đặt các thiết bị vệ sinh tiết kiệm nước.
• Thu gom nước mưa: Thiết kế hệ thống thu gom và sử dụng nước mưa cho mục đích tưới cây, vệ sinh.
• Xử lý và tái sử dụng nước thải: Áp dụng công nghệ xử lý nước thải tại chỗ để tái sử dụng.

Chất lượng môi trường trong nhà

• Thông gió: Tối ưu hóa thông gió tự nhiên, kết hợp với hệ thống thông gió cơ khí hiệu quả.
• Kiểm soát ô nhiễm: Sử dụng vật liệu có hàm lượng VOC thấp, kiểm soát nấm mốc và vi khuẩn.
• Âm học: Thiết kế để giảm thiểu tiếng ồn từ bên ngoài và giữa các không gian bên trong.
• Ánh sáng tự nhiên: Tối đa hóa ánh sáng tự nhiên trong các không gian làm việc và sinh hoạt.

Tiêu chuẩn đánh giá thiết kế công trình xanh chuẩn quốc tế

Tiêu chuẩn công trình xanh bao gồm các quy định và yêu cầu kỹ thuật nhằm đảm bảo rằng các công trình xây dựng tuân thủ các nguyên tắc bền vững. Từ việc tối ưu hóa hiệu quả năng lượng đến việc sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường, tất cả đều được xem xét kỹ lưỡng trong quá trình thiết kế và xây dựng. Ở Việt Nam, Bộ Xây Dựng đã ban hành các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để hướng dẫn và khuyến khích việc phát triển công trình xanh.

Trên thế giới, có nhiều tiêu chuẩn khác nhau dành cho công trình xanh, trong đó nổi bật nhất là tiêu chuẩn LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) của Mỹ và tiêu chuẩn của Tổ chức phi lợi nhuận WGBC. Ở Việt Nam, các tiêu chuẩn này cũng được tích hợp và áp dụng trong quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, đảm bảo rằng các công trình xây dựng mới đều tuân thủ những nguyên tắc bền vững.

Việt Nam đã phát triển và áp dụng nhiều tiêu chuẩn đánh giá công trình xanh, trong đó nổi bật là:

LOTUS

LOTUS là hệ thống chứng nhận công trình xanh do Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) phát triển. LOTUS đánh giá dựa trên 9 hạng mục chính:

• Năng lượng
• Nước
• Vật liệu
• Sinh thái
• Chất lượng môi trường trong nhà
• Chất thải và ô nhiễm
• Sức khỏe và tiện nghi
• Thích ứng và giảm nhẹ
• Cộng đồng

Mỗi hạng mục có các tiêu chí cụ thể và được chấm điểm. Tổng điểm sẽ quyết định mức chứng nhận: LOTUS Certified, Silver, Gold hoặc Platinum.

Công trình xanh Việt Nam

Đây là tiêu chuẩn quốc gia do Bộ Xây dựng Việt Nam ban hành, phù hợp với điều kiện khí hậu và kinh tế-xã hội của Việt Nam. Tiêu chuẩn này đánh giá công trình dựa trên 5 tiêu chí chính:

• Sử dụng năng lượng hiệu quả: Đánh giá hiệu quả sử dụng năng lượng của công trình thông qua thiết kế vỏ bao che, hệ thống chiếu sáng, điều hòa không khí và sử dụng năng lượng tái tạo.
• Sử dụng nước hiệu quả: Xem xét việc sử dụng các thiết bị tiết kiệm nước, thu gom và tái sử dụng nước mưa, nước thải.
• Sử dụng vật liệu xanh: Đánh giá việc sử dụng vật liệu địa phương, vật liệu tái chế và vật liệu thân thiện với môi trường.
• Chất lượng môi trường trong nhà: Xem xét các yếu tố như thông gió, ánh sáng tự nhiên, kiểm soát tiếng ồn và chất lượng không khí trong nhà.
• Quản lý công trình: Đánh giá quy trình quản lý, vận hành và bảo trì công trình để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

EDGE (Excellence in Design for Greater Efficiencies)

EDGE là một hệ thống chứng nhận quốc tế được phát triển bởi IFC, thành viên của Ngân hàng Thế giới. EDGE tập trung vào ba lĩnh vực chính:

• Tiết kiệm năng lượng
• Tiết kiệm nước
• Tiết kiệm vật liệu xây dựng

Để đạt chứng nhận EDGE, một dự án phải đạt được mức tiết kiệm tối thiểu 20% ở cả ba lĩnh vực trên so với công trình thông thường.

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) là một hệ thống đánh giá và chứng nhận công trình xanh được phát triển bởi Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ (USGBC). LEED đánh giá các công trình dựa trên các tiêu chí bền vững và thân thiện với môi trường. Hệ thống này bao gồm nhiều cấp độ chứng nhận từ Certified, Silver, Gold đến Platinum, dựa trên số điểm mà công trình đạt được.

Tiêu chí để đạt chứng nhận LEED:

• Hiệu quả năng lượng: Sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng, tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng.
• Quản lý nước: Sử dụng nước hiệu quả, tái chế nước và giảm thiểu lãng phí.
• Vật liệu và tài nguyên: Sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, có khả năng tái chế.
• Chất lượng môi trường trong nhà: Đảm bảo chất lượng không khí, ánh sáng tự nhiên, và kiểm soát độ ẩm.
• Đổi mới trong thiết kế: Áp dụng các giải pháp sáng tạo để cải thiện hiệu suất và sự bền vững của công trình.

Các công trình cần phải đạt đủ số điểm trong các tiêu chí trên để được chứng nhận LEED.

WGBC (World Green Building Council)

WGBC (World Green Building Council) là tổ chức toàn cầu phi lợi nhuận, tập trung vào việc thúc đẩy các công trình xây dựng bền vững và thân thiện với môi trường trên toàn thế giới. WGBC hoạt động bằng cách hỗ trợ các hội đồng công trình xanh tại các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam.

Tiêu chí để đạt chứng nhận từ WGBC bao gồm:

• Phát triển bền vững: Các công trình phải tuân thủ các nguyên tắc bền vững trong toàn bộ vòng đời của công trình, từ thiết kế, xây dựng đến vận hành.
• Tác động môi trường: Giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường, bao gồm giảm phát thải khí nhà kính, tiết kiệm tài nguyên và năng lượng.
• Chất lượng sống: Cải thiện chất lượng không gian sống và làm việc, nâng cao sức khỏe và sự thoải mái cho người sử dụng.
• Quản lý và bảo trì: Đảm bảo công trình được quản lý và bảo trì theo các tiêu chuẩn cao nhất về hiệu quả năng lượng và bảo vệ môi trường.
• Đổi mới và sáng tạo: Khuyến khích áp dụng các giải pháp đổi mới trong thiết kế và xây dựng để tăng cường tính bền vững của công trình.

Quy trình đánh giá và chứng nhận công trình xanh

Chứng nhận công trình xanh là một phần quan trọng trong việc đảm bảo rằng các công trình tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững và đáp ứng được các yêu cầu về môi trường. Quy trình này không chỉ đảm bảo chất lượng của công trình mà còn mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và xã hội.

Quy trình cấp chứng nhận công trình xanh bao gồm nhiều bước, từ việc đánh giá các yếu tố kỹ thuật cho đến việc kiểm tra thực tế công trình. Các chuyên gia sẽ kiểm tra toàn diện mọi khía cạnh của công trình, từ hiệu quả năng lượng đến sử dụng vật liệu, để đảm bảo rằng công trình đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn công trình xanh. Sau khi hoàn tất, công trình sẽ được cấp chứng nhận và có thể được sử dụng làm một ví dụ điển hình cho các dự án tương lai.

• Đăng ký dự án: Chủ đầu tư đăng ký dự án với tổ chức cấp chứng nhận.
• Thu thập và chuẩn bị tài liệu: Nhóm thiết kế và xây dựng thu thập các tài liệu cần thiết để chứng minh việc đáp ứng các tiêu chí.
• Nộp hồ sơ đánh giá: Hồ sơ đầy đủ được nộp cho tổ chức cấp chứng nhận.
• Kiểm tra và xác minh: Các chuyên gia đánh giá sẽ kiểm tra hồ sơ và có thể yêu cầu thông tin bổ sung hoặc thực hiện kiểm tra tại công trình.
• Cấp chứng nhận: Nếu đáp ứng đủ tiêu chuẩn, dự án sẽ được cấp chứng nhận công trình xanh tương ứng.

Các xu hướng phát triển công trình xanh trong tương lai

Trong những năm tới, công trình xanh tại Việt Nam dự kiến sẽ phát triển theo các xu hướng sau:

Tích hợp công nghệ thông minh: Sử dụng IoT và AI để tối ưu hóa việc quản lý năng lượng và tài nguyên trong công trình.

Phát triển vật liệu mới: Nghiên cứu và ứng dụng các vật liệu xanh mới, như vật liệu tự làm mát, vật liệu hấp thụ CO2.

Tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo: Đẩy mạnh việc tích hợp hệ thống năng lượng mặt trời, năng lượng gió vào công trình.

Phát triển công trình carbon trung tính: Hướng tới mục tiêu các công trình không phát thải hoặc thậm chí hấp thụ carbon.

Chú trọng tính bền vững xã hội: Tăng cường thiết kế các không gian công cộng, thúc đẩy sự tương tác cộng đồng trong các công trình xanh.

Thiết kế và đánh giá công trình xanh là một quá trình phức tạp nhưng mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho cả chủ đầu tư, người sử dụng và môi trường. Tại Việt Nam, với sự phát triển của các tiêu chuẩn đánh giá như LEED, LOTUS, Công trình xanh Việt Nam hay WGBC, cùng với sự quan tâm ngày càng tăng của chính phủ và xã hội, công trình xanh đang dần trở thành xu hướng chủ đạo trong ngành xây dựng.

Bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn và yêu cầu thiết kế bền vững, chúng ta có thể xây dựng những công trình không chỉ hiệu quả về mặt năng lượng mà còn thân thiện với môi trường và sức khỏe con người. Sự lên ngôi của kiến trúc xanh không chỉ góp phần vào việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn tạo ra một môi trường sống và làm việc tốt hơn cho các thế hệ hiện tại và tương lai.

Xem thêm: Nét đặc trưng xu hướng kiến trúc xanh trong thiết kế nhà ở hiện đại